Andreas sjekkar ut etter 18 år i rus

Skrevet av Ingebjørg Bø 7. september 2018. Publisert i Siste nytt

FRILUFTSLIV: Andreas Sandnes (31) har bruka mykje tid på fjellet og saman med dyr. Det har gitt han mykje. Her frå Gavlesjåstulen i Lifjell i sommar. FOTO: PRIVAT

SAUHERAD: – Eg har jo hoppa over mange år som eg måtte hente inn igjen. Det var veldig spesielt å innom puberteten i ein alder av 30 år.

Det seier Andreas Sandnes (31), og ser tilbake på året som har gått. Han begynte å ruse seg som 12-åring og levde sidan 18 turbulente år i rus. Etter beinhard jobbing gjennom eitt behandlingsår på Samtun, sjekkar han nå ut og er klar for verda igjen – denne gongen utan rus.

–          Det har vore litt av ei reise. Ein skulle ha filma meg. Eg var som eit lite ekorn på stereoidar da eg kom. Masse lyd, rørsler, armar og bein. Eg klatra nesten opp etter veggane, men eg var veldig usikker og redd, minnest Andreas, som lenge hadde fortrengt behovet for behandling. Den siste tida budde han i ein container, og dei gode relasjonane i livet var stort sett viska ut. Gradvis kom motivasjonen.

–          Eg kom til eit punkt der det begynte å gå så nedover med meg. Eg trong så mykje rus bare for å klare å gå ut døra. Eg ville ikkje ha det slik lenger – eg ønskte å oppleve ting, dra på ferie, sjå verda, ha ein jobb, få meg sertifikat, kanskje familie, dra på butikken og handle – alt det ein ikkje kan når ein går på Nav og rusar seg, erkjenner 31-åringen, som lovar at prosessen har kosta.

FEIRA: Eitt fullført behandlingsår på Samtun vart feira med kake og stor ståhei.

Godt å fungere att

–          Det har vore beintøft. Mykje tøffare enn eg trudde. Etter to, tre månader er det vanskeleg for dei fleste, og slik var det for meg også. Da kjem liksom alt, og store delar av livet ein må tole å hente innatt. Eg var blant anna innom puberteten igjen også ein periode. Det var veldig spesielt i ein alder av 30 år, humrar Andreas, og held fram:

STASELEG: God mat, fine talar, gode minne og flott selskap gjorde avslutningsdagen til Andreas til ei staseleg markering.

– Samvittigheita blir ein skikkeleg knekk for mange – fortida får ein liksom ikkje gjort noko med. Ein er vand med quick fix når noko blir vanskeleg, og det er tungt å stå i kvardagen og skulle byggje seg opp frå start når alt er vondt og ein føler det går seint. Men kva er vel eit år i løpet av eit heilt liv? Og det gjer så mykje med deg som menneske å kunne fungere att – ta og kjenne på ting, prate, stole på folk og løyse problem utan rus. I dag sit eg for eksempel her og nyt det fine vêret, seier Andreas og smiler mot seinsommarsola.

–          Eg har jo aldri brydd meg om vêret før, skyt han inn.

KLAR: Etter eitt behandlingsår sjekkar Andreas Sandnes (31) ut frå Samtun. – Eg er spent, men veldig klar, erkjenner han.

Må ville det 130 prosent

31-åringen har fått seg leilegheit og skal straks på jobbleit. Han har lært seg å dyrke interessa for hest og friluftsliv, som nå fyller fritida med herleg livsgnist. Gjennom behandlingsåret har han også opparbeidd mange gode verktøy han tar i bruk når kvardagen kjennest tung. Men utan vilje ville han ikkje vore her i dag.

–          Ein må ville vere rusfri 130 prosent sjølv, elles er ein sjanselaus. Ein vil møte rusbekjente gjennom heile livet, og mange vil sprekke rundt ein heile tida. Eg har sett meg i skotlinja gong på gong gjennom dette året, men blir bare enda meir sta når andre ramlar utpå. Ein må ville det sjølv, enkelt og greitt. Og eg er ganske stolt over å ha fått det til så langt, smiler Andreas – klar for ein ny og spennande epoke i livet

• Les mer

– Vi tilpassar oss samfunnsendringane

Skrevet av Ingebjørg Bø 27. april 2018. Publisert i Siste nytt

ENDRINGAR: Dagleg leiar på Samtun, Anna Kuhlefelt fortalde utfyllande, saman med Ole Sønnik Dydland Larsen i behandlingsteamet på Samtun, om endringane på Samtun i samaband med vårens temadag på Sykehuset Telemark. FOTO: INGEBJØRG BØ

TIDLEG: Samtuns lege, Christian Nelke, kunne fortelje om mange samansette diagnosar hos pasientane på Samtun. – Både behandling og utredning startar tidleg hos oss, kunne han meddele.

SAUHERAD: Før skreiv ein lappar når ein blei sinna på ein medbebuar på Samtun. Nå løyser ein konflinktsituasjonen når dei oppstår.

– Me ønsker å snakke til kvarandre som ein ville gjort ute i den vanlege verda, seier dagleg leiar Anna Kuhlefelt.

Da ho overtok som dagleg leiar ved Samtun ved årsskiftet, såg ho fort at strukturelle endringar i behandlingskvardagen var nødvendig. Med bakgrunn som nestleiar på Tyrili Sør i Skien, har ho freista å ta ut det beste frå båe stader – og gje Samtun enda betre føresetnader som behandlingsstad for unge rusmisbrukarar. Tittelen som terapeutisk samfunn er nå borte – tilbake står ein behandlingsstad der kommunikasjonen og samhandlinga er som elles i samfunnet. Kuhlefelt meiner dette er meir i tida og gjer at fokus på individuell tilpassing og brukar medverknad blir lettare.

 Ikkje noko fasitsvar

–          Det er ikkje noko fasitsvar i denne bransjen. Men me freistar å tilpasse oss samfunnsendringane og den vanlege kvardagen. Det er jo den me jobbar mot, seier ho, og understrekar at ein i dette dyrkar fellesskapet like sterkt som før.

–          Me trur ein blir sterkast saman. Alle må medverke for å gjere kvarandre gode, seier ho og syner til dei fire grunnsteinane som primære rettesnorer: Huset skal vere rusfritt, det er nulltoleranse for vald og trugsmål, ein skal behandle kvarandre med respekt og ein skal vere ærlege mot kvarandre.

Dyrkar fellesskapen

–          Ein har stor forståing for at ein er i ein vanskeleg situasjon når ein kjem inn til døgnbehandling, og det er større rom for å lande litt. Samstundes krev det mykje motivasjon for å endre seg, og ein krev at ein er aktiv i samhandling med dei andre på huset. Fellesskapet rotnar på rot med hemmelegheiter og løgner, konstaterer Kuhlefelt og seier dette er noko ein jobbar mykje med. Samarbeidstanken er i fokus, og både tilsette og bebuarar samarbeider nå om å vaske, rydde og lage mat, fortel ho. Elles brukar ein mykje tid på å lage gode planar og å evaluere kva som gjekk bra, kva som ikkje gjekk bra og korleis ein kan gjere det betre neste gong.

SOLID LAG: Samtuns lege, Christian Nelke (t.v.), dagleg leiar på Samtun, Anna Kuhlefelt og Ole Sønnik Dydland Larsen i behandlingsteamet fortalde eit nyleg eit velrepresentert helsetelemark om nye Samtun.

–          Ein blir ikkje utskriven for å syne problemet sitt, slår Kuhlefelt fast.

Tidleg medisinering

I tillegg til sjølve rusmisbruket møter ein ofte ulike tilleggsproblematikkar som psykiske lidingar, relasjonsproblematikk og traumar, og i samråd med lege kan ein få utredning og behandling alt i starten av behandlinga.

–          ­Me er opptatt av å jobbe tverrfagleg, seier Kuhlefelt som også er opptatt av å avlive ein del usanningar.

–          Det har lenge vore ei myte at ein ikkje får medisiner på Samtun. Det er feil, konstaterer den daglege leiaren. Med eit solid behandlingsteam med lege, psykologar, sjukepleiarar og andre sosialfagleg utdanna miljøterapeutar, er det ingen som blir oversett blant Samtuns 22 plassar.

–          Her blir alle i høgste grad fortsatt sett og ivaretatt, slår Kuhlefelt fast.   

• Les mer

Flott feiring for fire fine!

Skrevet av Ingebjørg Bø 23. mars 2018. Publisert i Siste nytt

Nyleg takka fire bebuarar for seg etter å ha gjennomført eit årsprogram ved Samtun.

Flotte talar, god mat, fine gjester og familie, samt gode arbeidsgjevarar i Bø, var til stades for å ønskje dei lykke til vidare.

Eit solid arbeid er lagt ned – me håpar verda tar dei godt imot.

• Les mer

Fellesskap som struttar – fekk pris for beste samhald

Skrevet av Ingebjørg Bø 19. mars 2018. Publisert i Siste nytt

BEST: Samtun-gjengen fekk den gjevaste prisen under “Vinterlekene”, da dei vart kåra til beste samhald. Stolte utøvarar syner fram vinnartrofeet. FOTO: INGEBJØRG BØ

–          Dette er definitivt den prisen me er mest stolte av. Fellesskapet og samhaldet har verkeleg vokst i løpet av desse dagane.

Det seier ein stolt Samtun-gjeng etter årets «Vinterleker» på Renåvangen. Turen, som i utgangspunktet møtte mykje motstand frå dei 15 deltakarane frå Samtun, resulterte snarare i eit opphald der fleire verkeleg blomstra. Samtun-gjengen var halvparten så mange som konkurrentane frå dei andre behandlingsinstitusjonane, men synte ei stå-på vilje ingen andre kunne måle seg med.

–          Det blei ingen topplasseringar i nokon av øvelsane. Lite gull, for å seie det slik. Men me toppa heller aldri laga, og hadde i staden fokus på at alle skulle med. Det resulterte i eit fantastisk samarbeid. Me backa kvarandre opp og gjorde kvarandre gode. Det var ein stor opptur for mange, erkjenner fleire i gruppa.

Måtte stå i det

Innhaldet i konkurransane på Renåvangen femna breitt på alle vis. Det var tevling på spark med bind for augene, skistafettpå langski, kassestabling, quiz, snøskutertur, volleyball og presentasjon av sjølvprodusert underhaldning for dei andre deltakarane. Her vart angst, trass og motvilje sett på prøve.

–          Me stod i det. Motivasjonen både før og undervegs var veldig variabel, men me klarte å hente oss inn igjen og måtte levere. Det var veldig lærerikt for mange av oss. Me lærte mykje om oss sjølve og kjente på å bryte motstand. Me måtte bare stå i det. Det var tøft, men har gitt mykje, vedgår gruppa tydeleg stolte.

LAUSSNØ: Med stafett i laussnø fekk utøvarane kjenne på fleire utfordringar.

Gitt ny glød

Medan nokon var glade for å vere tilbake i kjente omgjevnader i Telemark, hadde andre sett at vinterdagane i Østerdalen varte mykje lenger.

–          Eg var ikkje klar for å heimatt. Eg synest «Vinterlekene» kunne vart mykje lenger. Eg blei liksom ikkje ferdig der, innrømmer ein til lun latter frå dei andre i fellesskapet. At det det var turen verdt med nærare seks køyretimar kvar veg i buss, og at «Vinterlekene» verkeleg var moro, er vanskeleg å nekte for. Eit synleg bevis minner om kva dei klarar å yte saman. For mange var dette eit godt påfyll til vegen vidare i behandling.

FRISKT: Uteliv prega både opphald og aktivitetar på Renåvangen. Deltakarane fekk eit nært og friskt møte med Kong Vinter.

–          Fellesskapet har lært så mykje. Me har hatt det så triveleg. Dette har vore ei viktig fellesskapsmeistring. Det er jammen fine folk, slår fellesskapet fast.

”Vinterlekene” varte i tre dagar og er eit årleg vinterarrangement for behandlingsinstitusjonar for rusavhengige som nyttar terapeutiske samfunn som behandlingsform. Totalt 65 deltakarar var med i tevlingane ved behandlingsinstitusjonen Renåvangen i Østerdalen.

LANGSKI: God lagånd på langski – med fem mann i skiparet.

STOLE PÅ: Samarbeid og å kunne stole på kvarandre var viktig da passasjeren var kartlesar for sparkesjåføren med bind for augene.

FELLESSKAP: I bruskassestablinga måtte fellesskapet samarbeide tett.

KUNST: Fellesskapets kunstprosjekt i snø.

• Les mer

Sjefsbytte på Samtun etter 32 år

Skrevet av Ingebjørg Bø 29. januar 2018. Publisert i Siste nytt

LEIARSKIFTE: Ved årsskiftet vart det leiarskifte ved Samtun. Anna Kuhlefelt (47) erstattar leiarstillinga Terje Wold har hatt sidan 1985. FOTO: INGEBJØRG BØ

Samtun har fått ny dagleg leiar. Frå nyttår og etter 32 år i sjefsstolen gav Terje Wold (64) frå seg leiarroret til Anna Kuhlefelt (47).

–          Kjempespennande, erkjenner Anna Kuhlefelt etter vel tre veker som Samtun-sjef. Dei siste 10 åra har ho vore nestleiar ved Tyrilistiftelsen Sør i Skien – ein behandlingsstad for rusavhengige på storleik med Samtun og med fleire fellesnemnarar. Som psykologspesialist, familieterapeut og med solid erfaring innan rusfeltet, har ho mykje i sekken i møte med arbeidsoppgåvene som ventar. Terje Wold er ikkje uroa for den faglege biten.

–          På ingen måte. Den trur eg er høgst ivaretatt. Staben er også så god at ein uproblematisk kan gå vidare med ein ny leiar med erfaring frå same område. Det er snarare den praktiske sida eg tenkjer på, smiler Wold, som har vore med å byggje opp staden sidan dei første brukarane kom til Samtun i 1985. I tillegg til å ha den daglege styringa har Wold vekselsvis fungert som økonomisjef, vaktmeister, terapeut, IT-ansvarleg og reiseleiar etter behov.

Tatt steinar ut av sekken   

–          Joda, det er klart det er vemodig, men samtundes også litt godt. Eg har alt tatt nokre steinar ut av sekken. Eg har ikkje lenger det overordna ansvaret for at dette fungerer, seier han med eit glimt i auga. Frå å bare ha ei handfull brukarar og eit fåtal tilsette, har Samtun i dag 22 senger og tel kring 25 tilsette. Og med ein psykolog på fulltid og ein lege i halvstilling, er Samtun blitt både minisjukehus og ein viktig arbeidsplass i regionen. Staden har også fått eit solid andletsløft. I løpet av 2017 har Samtun investert for framtida, og gitt behandlingsstaden oppgraderingar for nærare 22 millionar kroner. I takt med samfunnet, er strukturen også stadig i endring. Kuhlefelt understrekar at gjeldande rammer er viktige.

–          Gruppa treng struktur. Samtun gjer eit godt stykke arbeid i forhold til å vere systematiske og grundige. Dei unge får verkeleg ein sjanse til å ta tak det dei slit med. Å komme seg ut av avhengigheita handlar om å snu mange steinar. På Samtun får dei hjelp til å snu dei viktigaste for å klare å endre kurs, presiserer Kuhlefelt. Ho seier det alltid vil vere slik at ein diskuterer korleis ein vil ha det. Sjølv møtte ho staden med blanke ark og ope sinn. Nå gler ho seg til vegen vidare.

–          Det er stabile og ordna forhold. Eg har blitt veldig positivt overraska. Eg har nokre tankar eg vil lufte etterkvart, men først vil eg komme ordentleg i gang og få litt oversikt, seier ho. Som sin forgjengar ser ho ein umiddelbar verdi av Samtuns plassering – nærleiken til Bø med mykje å engasjere seg i, samt samarbeidet med næringslivet, som eit stort pluss.

Bø viktig for Samtun           

–          Det gir brukarane veldig gode moglegheiter – både med tanke på aktivitetar og interesser, men også med omsyn til arbeidstrening. Bø er kjempeviktig for Samtun, påpeikar ho og understrekar både arbeid og aktivitet som viktige faktorar for å halde seg rusfri. Dette løftar også Wold fram.

–          Det er inga bygd i Telemark som har så mange unge mellom 20 og 30 år. Næringslivet er vande med å inkludere nye, og dei nye slepp såleis å føle på at dei skil seg ut, skyt Wold inn og syner til mange gode samarbeid over fleire år. Som andre behandlingsstader er det framleis stor overvekt av menn som kjem til behandling på Samtun, og dei to sjefane registrerer ei brukargruppe som stadig blir eldre og er meir medisinerte. Dei forklarar dette med fleire med psykiske lidingar, og tilgangen til medikament som bare er eit tastetrykk unna. Kampen for å få dei unge på rett kjøl att brenn dei uansett begge for. Og med Wold som operativ i jobben fram til påske, er Kuhlefelt i god tru på ein god overgangsperiode.

–          IT-ansvaret og vaktmeisteroppgåvene må eg nok deligere. Men eg har lagra telefonnummeret til Terje – så i verstefall får han ein telefon, humrar den nye daglege leiaren på Samtun.

• Les mer